Οι επιχειρήσεις διάσωσης γίνονται με αποκλειστικό σκοπό να σώσουν την ζωή ανθρώπων οι οποίοι κινδυνεύουν αλλά και πολλές φορές να σωθεί η περιουσία τους. Στις επιχειρήσεις διάσωσης παίρνουν κατ’ αρχήν μέρος οι κρατικές υπηρεσίες με το ένστολο προσωπικό τους (Πυροσβεστική Υπηρεσία, Ελληνική Αστυνομία, Γενικό Επιτελείο Εθνικής Άμυνας, Εθνικό Σύστημα Υγείας & Ε.Κ.Α.Β.) αλλά και οι εθελοντικές ομάδες (Ελληνικός Ερυθρός Σταυρός, Μη Κυβερνητικές Οργανώσεις, διάφοροι σύλλογοι αλλά και μεμονωμένοι εθελοντές διασώστες).
Υπάρχουν όμως περιπτώσεις επιχειρήσεων διάσωσης στις οποίες πριν, κατά την διάρκεια αλλά κυρίως μετά από αυτές – ιδιαίτερα όταν υπάρχει θάνατος – έχουν προκύψει σοβαρά νομικά ζητήματα απόδοσης (κυρίως απόδοσης ευθυνών) τα οποία πολλές φορές οδηγούν τους εμπλεκόμενους φορείς στα δικαστήρια με χρονοβόρες, επίπονες αλλά κυρίως ψυχοφθόρες διαδικασίες.
Στο Ελληνικό Δίκαιο, ο νομοθέτης ορθά έχει προβλέψει και ορίσει σχετικές διατάξεις, οι οποίες έχουν εφαρμογή στις παραπάνω περιπτώσεις και συγκεκριμένα:
- Στον θεμελιώδες νομοθέτημα, το Σύνταγμα στο άρθρο 5 § 2 αναφέρεται: Όλοι όσοι βρίσκονται στην Ελληνική Επικράτεια απολαμβάνουν την απόλυτη προστασία της ζωής… χωρίς διάκριση εθνικότητας, φυλής, γλώσσας και θρησκευτικών ή πολιτικών πεποιθήσεων…
- Ο Ποινικός Κώδικας αναφέρει στο άρθρο 25 «Κατάσταση ανάγκης που αποκλείει το άδικο»: §1 Δεν είναι άδικη η πράξη που τελεί κάποιος για να αποτρέψει παρόντα και αναπότρεπτο με άλλα μέσα κίνδυνο, ο οποίος απειλεί το πρόσωπο ή την περιουσία του ιδίου ή κάποιου άλλου χωρίς δική του υπαιτιότητα, αν η βλάβη που προκλήθηκε στον άλλο είναι σημαντικά κατώτερη κατά το είδος και τη σπουδαιότητα από τη βλάβη που απειλήθηκε. §2 Η προηγούμενη διάταξη δεν εφαρμόζεται σε όποιον έχει καθήκον να εκτεθεί στον απειλούμενο κίνδυνο (πχ πυροσβέστες, αστυνομικούς, στρατιωτικούς, πλοιάρχους, γιατρούς κλπ). Με βάση αυτή τη διάταξη, ως κατάσταση ανάγκης νοείται η κατάσταση του κινδύνου που είναι παρών – απειλεί έννομα αγαθά και μπορεί να αποτραπεί μόνο με την προσβολή έννομων αγαθών τα οποία είναι σημαντικά κατώτερα από τα απειλούμενα. Τα συστατικά στοιχεία της κατάστασης ανάγκης που αποκλείει τον άδικο χαρακτήρα είναι τα εξής: α) Κίνδυνος, ο οποίος να είναι παρών – αναπότρεπτος – να απειλεί ορισμένα έννομα αγαθά (ζωή, σωματική ακεραιότητα, υγεία, περιουσία) και μπορεί να προέρχεται είτε από φυσικά αίτια (θύελλα, πλημμύρα, σεισμό, ναυάγιο κλπ) είτε από τυχαία αίτια (πυρκαγιά, έκρηξη κλπ) είτε και από ενέργεια άλλου ανθρώπου όχι όμως άδικη. Παραδείγματα: α) Ο εθελοντής ΚΠ για σώσει ένοικο οικίας από πυρκαγιά, σπάει την πόρτα και μπαίνει μέσα μεταφέροντας τον έξω, β) ο εθελοντής ΚΠ μεταφέρει τον τραυματισμένο βαριά μετά από τροχαίο ατύχημα ΧΠ με το αυτοκίνητό του χωρίς να έχει άδεια οδήγησης.
- Ο Ποινικός Κώδικας αναφέρει στο άρθρο 307 «Παράλειψη λύτρωσης από κίνδυνο ζωής»: Όποιος με πρόθεση παραλείπει να σώσει άλλον από κίνδυνο ζωής, αν και μπορεί να το πράξει χωρίς κίνδυνο της δικής του ζωής ή υγείας τιμωρείται… Με βάση αυτή τη διάταξη, πρέπει να υπάρχει κίνδυνος που απειλεί τη ζωή ανθρώπου και ο δράστης να παραλείψει την παροχή βοήθειας σε αυτόν. Η υποχρέωση για διάσωση αρχίζει από τη στιγμή που ο δράστης αντιλαμβάνεται τον κίνδυνο (έστω και αν τον πληροφορήθηκε από μακριά), δεν απαιτείται να ζητηθεί βοήθεια από αυτόν που κινδυνεύει και η παροχή βοήθειας να είναι ακίνδυνη για την ζωή ή την υγεία του υπόχρεου. Παραδείγματα: α) Ο ΚΠ μπήκε στην θάλασσα και επειδή δεν γνωρίζει καλό κολύμπι αρχίζει να πνίγεται. Ο ΧΠ καλός κολυμβητής βλέπει τον ΚΠ που κινδυνεύει αλλά δεν επεμβαίνει να τον σώσει. β) Ο ΚΠ οδηγός αυτοκινήτου βρίσκει στον δρόμο τον ΧΠ τραυματισμένο με αιμορραγία. Ενώ μπορεί να του προσφέρει τις πρώτες βοήθειες, αδιαφορεί και φεύγει. Σημείωση: Αν κάποιος από τους ανωτέρω υπόχρεους έχει ιδιαίτερη νομική υποχρέωση πχ Λιμενικός, γιατρός κλπ, τότε έχουμε το αδίκημα της Ανθρωποκτονίας με παράλειψη (άρθρα 15 και 299 Π.Κ.).
- Επίσης, ο Ποινικός Κώδικας αναφέρει στο άρθρο 306 «Έκθεση»: Όποιος εκθέτει άλλον και έτσι τον καθιστά αβοήθητο, καθώς και όποιος με πρόθεση αφήνει αβοήθητο ένα πρόσωπο που το έχει στην προστασία του… ή να το μεταφέρει ή ένα πρόσωπο που τραυμάτισε υπαίτια, τιμωρείται… Με βάση αυτή τη διάταξη ο παθών μπορεί να είναι πρόσωπο το οποίο δεν μπορεί μόνο του να βρει βοήθεια (ανάπηρος κλπ) αλλά και υγιής μπορεί να περιέλθει να κατάσταση αβοήθητη. Ο παθών επίσης πρέπει να εγκαταλειφθεί αβοήθητος και η πιθανότητα διάσωσής του από άλλον δεν ωφελεί τον δράστη. Τέλος ο δράστης πρέπει να γνωρίζει ότι εγκαταλείπει αβοήθητο πρόσωπο. Παραδείγματα: α) Ο ΚΠ οδηγός ορειβατών εγκαταλείπει τον ορειβάτη ΧΠ σε ερημική απόκρημνη περιοχή από την οποία αδυνατεί να βρει το μονοπάτι και να φύγει μόνος του, β) ο ΚΠ οδηγός αυτοκινήτου από απροσεξία του παρασύρει και τραυματίζει τον ΧΠ τον οποίο αφήνει αβοήθητο στον δρόμο. Η ποινή που επιβάλλεται στον δράστη είναι ανάλογη της βλάβης της υγείας του παθόντα (βαριά σωματική βλάβη, θάνατος).
Για περισσότερες διευκρινήσεις μπορείτε να απευθυνθείτε στον συντάκτη του κειμένου στο τηλέφωνο 6948603131 και whats up 6988616990.
